დამოუკიდებელი სამუშაო:
სტატიის მიხედვით დაწერეთ:
- როგორი იყო ევროპაში პირველი გაზეთების ზომა, შინაარსი,
- დაასახელეთ ქვეყნები, სადაც გაზეთი პოპულარობით სარგებლობდა.
პირველი გაზეთი ევროპაში 1609 წელს გერმანიაში შეიქმნა. იგი იოჰან კაროლუისმა გამოსცა. გაზეთმა მალევე მოიპოვა პოპულარობა მთელს მსოფლიოში. თავდაპირველად გაზეთები მცირე ზომის გამოდიოდა. 1673 წელს კი პირველი პოპულარული გაზეთი “კურიერი” გამოვიდა, რომელიც ძირითადად შემეცნებითი ხასიათის იყო. 1697 წელს ჰამბურგში გამოსცეს წიგნი, სადაც ერთი მწერალი წერდა, რომ “ვისაც ცხოვრებაში ბედნიერება და სიახლის გაგება სურს, მან აუცილებლად უნდა იკითხოს გაზეთი”.
გაზეთების ძირითადი ნაწილი გასართობი ხასიათის იყო. 1660 წლის 1 იანვარს კი პირველი გერმანული პოლიტიკური გაზეთი გამოვიდა. იგი ძირითადად კომერციული სახის იყო. ამასთან ინგლისშიც გამოდიოდა ბეჭდური პერიოდული გამოცემები. მოკლედ, გაზეთი მთელს ევროპაში გავრცელდა. მიუხედავად იმისა, გაზეთმა არსებობა გერმანიიდან დაიწყო, ამ სფეროში ლიდერად მაშინაც და დღესაც მაინც ინგლისი გვევლინება. გერმანიას ფეხდაფეხ საფრანგეთი მისდევდა. მთელს ევროპაში გაზეთები ძირითადად კომერციული ხასიათის იყო.
პირველი ქართული გაზეთი
საშინაო დავალება:
- როდის, რა სახელით და ვინ გამოსცა პირველი ქართული გაზეთი?
- როგორ ხდებოდა მასალების დაბეჭდვა? ცენზურა ხორციელდებოდა?
- გაზეთის პერიოდულობა და მისი ფასი
- გაზეთის შინაარსი, ინფორმაციის წყარო
- რამდენი ხანი იარსება და რა მნიშვნელობა ჰქონდა?
გაზეთი 1819 წლის 8 მარტს გამოვიდა. “საქართველოს გაზეთს” გამომცემელთა მთელი ჯგუფი ხელმძღვანელობდა. თუ ვინ იყო პირველი ქართული გაზეთსი რედაქტორი, ეს საკითხი დღემდე გაურკვეველია. აშკარაა, რომ გაზეთს ხელმძღვანელობდა კავკასიის კორპუსის შტაბის მმართველობა. “საქართველოს გაზეთის” სტამბა კავკასიის საკუთრება იყო და იქვე, ამავე ჯარების შტაბის სახლში იყო გამართული. ეს კი იმას ნიშნავდა რომ აქ, ამ სტამბაში სხვა უცხო პირს, თუ არა სამხედროს ან შტაბის ხელმძღვანელობასთან დაკავშირებულს, არ შეუშვებდნენ.
გაზეთის რედაქციას, გარდა მასალების ლიტერატურული დამუშავებისა, ჯერ უნდა ეთარგმნა რუსულ ენაზე ყველა შემოსული კორესპონდენცია, აგრეთვე უნდა ეთარგმნა საჭირო მასალა უცხო ენიდან, ხოლო შემდეგ გამართული გაზეთი ქართულ ენაზე უნდა თარგმნილიყო და დაბეჭდილიყო.
იმ ხანებში მოქმედებდა 1804 წლის საცენზურო წესდება, რომელიც ცენზორისაგან მოითხოვდა ფხიზელსა და დაუზარებელ თვალყურის დევნებას პერიოდიკაზე. რუსეთის პირობებთან შედარებით ქართულ გაზეთზე ცენზურა უფრო ძნელი განსახორციელებელი გახლდათ, რადგან იმდროინდელ ხელისუფლების წარმომადგენლებმა ეს ენა არ იცოდნენ. ცენზორის როლში გვევლინება მთავარმართებელი ერმოლოვი და მისი მოხელეები.
გაზეთში მოთავსებული მასალა თავისი შედგენილობის მიხედვით სამგავრი იყო: პირველი- მასალა, რომელიც საქართველოს სინამდვილიდან იყი აღებული, მეორე – მასალა, რომელიც რუსეთის სინამდვილეს ეხებოდა და მესამე – მასალა, რომელიც უცხოეთის ცხოვრებას ასახავდა.
საქართველოს სინამდვილის შესახებ კორესპონდენციებს გაზეთები სხვადასხვა გზით ღებულობდა. როცა თბილისიდან ადგილებზე გაზეთებზე ხელმომწერთა მომრავლებას ითხოვდნენ, იქვე იმასაც იწერებოდნენ, რომ ადგილზე მომხდარი მნიშვნელოვანი ამბების შესახებ ცნობები მოეწოდებინათ გაზეთისთვის. გაზეთს მასალას აწვდიდნენ სხვადასხვა დაწესებულებები და კერძო პირები.
ქართულ გაზეთში გამოქვეყნებული მასალა თავისი შინაარსით სხვადასხვა საკითხს ეხებოდა, თითოეული მათგანი თავისი ღირებულებებით ერთმანეთისგან მკვერად განსხვავდებოდა. გაზეთი, როგორც ოფიციალური ორგანო მხარს უჭერდა მეფის საშინაოსა და საგარეო პოლიტიკას. მსჯელობს სოფლის მეურნეობაზეც, ის გარკვეულ მასალას იძლევა იმდროინდელ კლასთა უთანასწორობისა და ამ კლასებს შორის მიმდინარე ბრძოლის შესახებ. გაზეთში გამოხატულება ჰპოვა იმ ბრძოლამ, რომელიც მიმდინარეობდა ყრმებსა და მებატონეებს შორის საქართველოში. ქართულ გაზეთში ქვეყნდებოდა მასალები 1820 წლის იმერეთ-გურიის აჯანყების შესახებაც. აქ გვხვდება მსჯელობა საერთაშორისო საკითხებზეც. გამოქვეყნებულია ცნობები ამერიკის, ინგლისის, საფრანგეთის, გერმანიის, თურქეთის, საბერძნეთის და სხვათა შესახებ.
სხვა მრავალ საკითხთა შორის ქართული გაზეთის გამომცემელნი თავიანთ ფურცლებზე იმაზეც მსჯელობდნენ, თუ რა მნიშვნელობა ჰქონდა განათლებას საზოგადოებისათვის და ამ მხრივ რა როლის შესრულება შეეძლო გაზეთს. გაზეთი აფართოებდა საზოგადოების ცოდნის არეს და, ამასთან, ხელს უწყობდა ქართული ჟურნალისტიკის განვითარებას.
ლიტერატურული ცხოვრებიდან გაზეთი აქვეყნებდა პატარ-პატარა მოთხრობებს. ბეჭდავდა მოსწრებულ სიტყვებსაც, ანუ ნაკვესებს.
1819 წლის შემდეგ პირველმა ქართულმა გაზეთმა 1821 წლის ბოლომდე იარსება. გაზეთის გამოცემის შეწყვეტა ხელმომწერთა სიმცირემ გამოიწვია.
“საქართველოს გაზეთმა”, როგორც ინფორმაციულ-პოლიტიკურმა გამოცემამ, თავისი სიტყვა თქვა აზროვნების ჩამოყალიბებაში და საკუთარი ადგილი დაიმკვიდრა ქართულ ჟურნალისტიკაში.
გაზეთი "კვირის პალიტრა"
პირველი ჟურნალი მსოფლიოში
Честь создания первого в истории журнала принадлежит, как известно, Франции. «Journal des Savants», по признанию Вольтера, «является прообразом всех изданий данного вида».
Основателем появившегося в январе 1665 года первого в истории печати журнального издания стал советник парижского парламента Дени де Салло. Он был первым, кто счел необходимым освещать наиболее примечательные события, происходившие в мире науки.
პირველი ქართული ჟურნალი
საკლასო სამუშაო
- რომელი იყო პირველი ქართული ჟურნალი?
- ვინ იყო რედაქტორი? ჟურნალის გაფორმება, ზომა, თემატიკა
- ჟურნალის მნიშვნელობა
პირველი ქართული კომპიუტერული ჟურნალი
პირველიჟურნალი მოძრავი გარეკანით
პირველი ქართული ჟურნალი “სალიტერატურო ნაწილნი თბილისის უწყებათანი” 1832 წელს აღმოცენდა. ის დამოუკიდებელი გამოცემა არ იყო და ითვლებოდა გაზეთ “ტფილისის უწყებანის” ლიტერატურულ განყოფილებად.
ჟურნალის მხოლოდ 5 ნომერი გამოვიდა. მან ხელმომწერთა სიმცირის გამო შეწყვიტა არსებობა. იმ დროს ხელმომწერთა საერთო რაოდენობა სხვადასხვა გამოცემებზე ნაწილდებოდა. მისი გამომცემელია სოლომონ დოდაშვილი, რომელიც, ამავდროულად, ჟურნალის შემდგენელი და გამმართაავიცაა. მას მასალის განლაგება და შერჩევა საკუთარ თავზე ჰქონდა აღებული.
ჟურნალი გარეგნულად კარგად იყო გაფორმებული. შედგებოდა 12 ფურცლისგან, ანუ 24 გვერდი იყო ნაბეჭდი. თავფურცელზე ყველგან იყო აღნიშნული გამოცემის წელი, ნომერი და თვე.
ჟურნალი უნდა მომსახურებოდა ქართული ენას, ქართულ ლიტარეტურას, ქართული განათლების აღორძინებასა და 1832 წლის შეთქმულებას. სოლომ დოდაშვილი ჟურნალის მიზნის შესახებ ამბობდა: “სალიტარეტურო ნაწილნი” გამოდის “ენის გამდიდრებისათვის, მამულის დიდებისათვის და გონების განათლებისთვისო”.
ჟურნალის თითოეული ნომერი დღესაც აღტაცებას იწვევს მაღალი ლიტარეტურულ-ჟურნალისტური კულტურით, გემოვნებით, მრავალფეროვნებით, გაბედულებით, პატრიოტულ-მოქალაქეობრივი მოვალეობის შეგნებით. ის არაფრით არ ჩამოუვარდება XIX საუკუნის II ნახევრის საუკეთესო გამოცემებს და “საქართველოს მოამბის” პირდაპირი წინაპარია.
“სალიტერატურო ნაწილნი ტფილისის უწყებანთაში” მსჯელობა იყო ქართული ენის წარმოშობის, მშობლიური სწავლა-აღზრდის, თეატრისა და სხვათა შესახებ. ის მკითველს არაერთ ინტერესს აღუძრავდა და ზოგ რამეში მაშინდელი საზოგადოების მაჯუსცემას ძლიერად აგრძნობინებდა. მისი მნიშვნელობა კულტურული და ლიტერატურული როლით განიზომება. ის ასევე ქართველი საზოგადოების ყურადღებას თურქ და ირანელ დამპყრობლების წინააღმდეგ რაზმავდა. საქართველოს გმირული და მაღალ-კულტურული წარსულიდან მნიშვნელოვანი ფაქტების ამეტყველება, ფართო მკითხველამდე დაყვანა, – შემოქმედებითუ მუშაობის გაჩაღებისთვის იყო გამიზნული.
ჟურნალის გამოცემის შეწყვეტის შემდეგ ქართველ ერს თავისი ჟურნალი კარგა ხანს არ ჰქონია
