კულტურული შოკი

მსოფლიო კულტურა

კულტურული შოკი

თავდაპირველი რეაქცია ინდივიდუალური ან ჯგუფურიცნობიერების შეჯახებასთან ინდივიდების ან ჯგუფების უცხოკულტურულ რეალობასთან. კულტურული შოკის სიტუაცია - ესააკონფლიქტის სიტუაცია იდნივიდების ჩვეულ ღირებულებებს,ნორმებს, ენას, ყოველდღიურ პრაქტიკას შორის. დამახასიათებელიაიმ გარემოსი, რომელიც მან დატოვა და იმ ახალი გარემოსთვის,რომელშიც ის აღმოჩნდა.

კულტურულ შოკს მეტ-ნაკლებად განიცდის ყველა, ვინც მოხვდებაპირველად უცხო კულტურულ გარემოში (ტურისტები, ემიგრანტები და ა. შ.).შოკური რეაქციის ძალა განისაზღვრება ღრმა განსხვავებით ყოფილ და ახალკულტურებს შორის. ფსიქოლოგიური დახასიათება პიროვნების,ორიენტაციული შესაძლებლობა, რიგიდულობის ხარისხი ან პლასტიურობა,არსებული ან ძველი კულტურული ელემენტების არქონა. მაგალითად,ოჯახი, მეგობრები, რომლებსაც ინდივიდი გადმოიტანს თავისთან ახალკულტურულ კონტექსტში. ხარისხი ღიაობის ან დახურულობისწარმომადგენელი ახალი კულტურისა, რომელთანც კონტაქტშია ინდივიდი.კულტურულ შოკს ასევე შეიძლება ჰქონდეს ადგილი ჯგუფური შემეცნებისდონეზე, როდესაც უცხო კულტურულ გარემოში ერევა მთელი ჯგუფი (მაგ.,მასობრივი ემიგრაციის შემთხვევაში) ანდა როდესაც ინტენსიურიკულტურული დიფუზიის შედეგად წარმოიშობა კონფრონტაციის სიტუაციაძველ და ახალ ღირებულებების, ნორმების, ყოფაქცევის მოდელებს შორის.უკანასკნელი ხშირად ხდება საზოგადოებრივი ტრადიციის მოდერნიზაციისმსვლელობის დროს.

გამოიყოფა ოთხი შესაძლებლობა კონფლიქტის დაძლევის:ნაყოფი კულტურის შოკის გეტოიზაციაა. მოსულები უკავშირდებიანერთმანეთს და აყალიბებენ შიგნით ახალს მათი კულტურისათვისიზოლირებულ ანკლავებს (გეტო), სადაც ინახავენ და ინარჩუნებენტრადიციებს თავიანთი კულტურული ყოფაქცევის მოდელებს.მაგალითისათვის შეიძლება გამოდგეს დასავლეთის თითქმის ყველამსხვილი ქალაქებისათვის დამახასიათებელი „ჩაინა თაუნი“ (China Town) დაბრაითონ ბიჩი (კვარტლები) ნიუ-იორკში. ასიმილაცია – მოსულებიცდილობენ მთლიანად შეეგუონ ახალს მათი კულტურისათვის, შეეთვისონმის ნორმებს, ღირებულებები, ქცევის მოდელებს და მთლიანად უარყოფენ იმკულტურულ მემკვიდრეობას, რომელიც დატოვეს. ურთიერთმოქმედება –მცდელობა მოძებნონ რაღაც საშუალო ხაზი, გააერთიანონ ახალი და ძველიკულტურის ელემენტები. ისინი შეეცდებიან შეათავსონ ორივე კულტურისყოფაქცევის ნორმები, ცდილობენ მოაწესრიგონ კულტურათა შორისკომუნიკაცია, გაამდიდრონ როგორც საკუთარი კულტურა, აგრეთვე ის,რომლითაც ისინი ამჟამად სარგებლობდნენ. ამის მაგალითია საწარმოშიმომუშავე ინდოელი და თურქი მუშები, რომლებიც სამუშაოზეხელმძღვანელობენ თანამედროვე და ინდუსტირული შრომის წესებით,ხოლო სახლში, ოჯახურ ცხოვრებაში იხელმძღვანელებენ თავიანთიტრადიციებითა და წეს-ჩვეულებებით. კოლონიზაცია – პირველმოსულებიდაიწყებენ ყველანაირ პროპაგანდას, თავსმოხვევას ცხოვრებაში თავისისაკუთარი ყოფაქცევის მოდელების, დაუპირისპირონ ისინი იმას, რაცტრადიციული კულტურისათვის არის დამახასიათებელი, რომელშიც ისინიაღმოჩნდნენ. ეს ხდება როგორც საომარი, ასევე მშვიდობიანი დაპყრობისდროს, ასევე მოდერნიზაციის პროცესში. ტერმინ „კოლონიზაციას“ ამშემთხვევაში არა აქვს შეფასებითი მნიშვნელობა, ეს ფასეულობითითვალსაზრისით ნეიტრალური ცნებაა. საქმე ეხება კულტურულკოლონიოზაციას; პოლიტიკური კოლონიზაცია კულტურულიკოლონიზაციის მხოლოდ კერძო, თავისი შედეგებით არც ისე რადიკალურიშემთხვევაა.

 კულტურული შოკი, ფართო აზრით, როგორც ფილოსოფიურ-კულტურული ან ფილოსოფიურ-ისტორიული კატეგორია, კულტურისშესახებ მეცნიერებათა ჩამოყალიბებისათვის თითქმის გადამწყვეტიკატეგორია აღმოჩნდა.

XII-XVII სს. მოგზაურთა გადმოცემებმა, რომლებიც აღწერდნენახალი ქვეყნებისა და ხალხების უსასრულო რაოდენობას, ევროპაშიკულტურული შოკი გამოიწვია, რაც საფუძვლად დაედო კულტურისფენომენის როგორც შესწავლის ობიექტის ჩამოყალიბებას. ამკულტურულმა შოკმა ევროპელთა გონებაში გადატრიალება მოახდინა,რომელსაც შეიძლება ანთროპოლოგიური რევოლუცია ვუწოდოთ. მისი არსიისაა, რომ შეირყა ევროპელთა წარმოდგენა საკუთარ განსაკუთრებულობაზე;აღმოჩნდა, რომ კაცობრიობა შედგება მრავალი კულტურისაგან. თუკიკოპერნიკისეულმა რევოლუციამ მოსპო სამყაროს ცენტრის ყოფნის ილუზია,ანთროპოლოგიურმა რევოლუციამ მოსპო ევროპის ილუზია ეკუმენისცენტრში ყოფნისა. მთლიანად კულტურული შოკი თამაშობს კულტურაშიდადებით როლს, ვიანიდან ხელს უწყობს კულტურათა ურთიერთქმედებასადა ურთიერთგამდიდრებს, ტრადიციულ კულტურაში სხვა კულტურულელემენტთა ინტეგრაციას, კულტურათა ღიაობის ზრდას.

Source: წერეთელი ივანე, კაკიტელაშვილი ქეთევან. კულტურა დამოდერნიზაცია: სალექციო კურსი სოც. მეცნ. მაგისტრატურისათვის / ივანეწერეთელი, ქეთევან კაკიტელაშვილი; [მთ. რედ.: მარინე ჩიტაშვილი, ენობრ.რედ.: ლია კაჭარავა] - თბ. : სოციალურ მეცნიერებათა ცენტრი, 2006

მოძიებულია გვანცა ირომაშვილის მიერ მე-11 კლასის მოსწავლე

წყარო: http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=5&t=10002